Dọc những phố cũ, đã thấy vài bà cụ tóc bạc phơ thơm mùi hương nhu, áo dài nhung khoác áo bông trần chữ “hỷ”, thong thả khoác tay con trai đi lễ. Quanh hồ Gươm, đã thấy nhiều cặp đôi yêu nhau chầm chậm đi dạo…
Từ xa xưa, Hà Nội đã có phố và tất nhiên không hẳn các phố đã có vỉa hè. Theo cuốn “Thượng Kinh ký sự” của cụ Lãn Ông thì Thăng Long thời chúa Trịnh vỉa hè cũng đã có, nhưng ngắn ngủi rải rác. Lòng đường phố lớn thời ấy thường lát đá hộc cho voi ngựa đi được. Còn vỉa hè chỉ là những doi đất cứng được san phẳng chắc, sát vào cửa nhà.
Vỉa hè Hà Nội giống như bây giờ là nhờ người Pháp, đặc biệt là Toàn quyền Đông Dương Paul Doumer (nhiệm kỳ 1897-1901), một ông Tây thực dân tham lam nhưng yêu sự ngăn nắp. “Khi tôi đến Hà Nội vào tháng 3/1897, khu phố của người An Nam vốn là những cửa hàng lấn ra tận đường. Phố xá không có vỉa hè, chen chúc người và người. Đó là những thứ đích thực của Hà Nội”.
Paul Doumer bắt tòa thị chính phải lát vỉa hè ở những phố “tây” trước như Gambetta (Trần Hưng Đạo), Carreau (Lý Thường Kiệt), Bobillot (Lê Thánh Tông)… bằng loại gạch vuông rạch khía viền bờ bằng đá đẽo. Đều đặn cứ hai chục mét là đủ loại cây trồng như xà cừ, long não, sao, cơm nguội… Cho đến giờ, đây vẫn là những vỉa phố lãng mạn đẹp nhất của Hà Nội. Chỉ cần chiều muộn đi dạo trên mấy đường đấy, tự nhiên thấy thanh thản thăng hoa.

Thời trong trắng vất vả bao cấp, vỉa hè là thiên đường của bọn nhóc được sinh ra từ phố. Con gái chơi nhẩy dây chun, ô ăn quan chơi chuyền. Con trai chơi bắn bi, khăng, đáo… Ngày ấy, đất nước gian lao thiên tai địch họa nên người lớn bận lắm. Hầu hết trẻ con được thả rông ra đường lê la nghịch ngợm, hiếm hoi mới có đứa bị nhốt trong nhà. Đương nhiên lúc đó, vỉa hè chưa hề có khái niệm “mặt tiền” nồng mùi tính toán. Trừ vài phố có truyền thống buôn bán tấp nập như Hàng Đào Hàng Ngang…, đa phần mọi người đều thích bình yên sinh hoạt sau cửa nhà với chế độ tem phiếu. Thậm chí khi có tiêu chuẩn phân nhà, những người có đôi chút chức vụ với bản chất rụt rè lương thiện luôn chọn những ngôi nhà bình dị bên trong, “cho nó đỡ ồn”. Khác hẳn ngày nay, chỉ vì chưa đầy nửa mét vuông mặt tiền có vỉa hè mà hàng xóm tắt lửa tối đèn sẵn sàng kiện nhau.
Hà Nội hôm nay vẫn có vỉa hè và vỉa hè hôm nay sao khác xưa nhiều quá. Nó nhốn nháo dung tục hơn, nó quyết liệt thị trường hơn. Nhan nhản khắp các vỉa phố là các biển đề ngô nghê “vỉa hè dành cho người đi bộ”. Bắn bi hay trốn tìm ở đâu, khi đi bộ còn khó. Vỉa hè Hà Nội chỉ phảng phất trở lại là chính nó lúc vào những ngày nghỉ tết Nguyên Đán. Hàng quán bớt đi, xe máy bớt đi, mưa phùn mịn giăng tím phố thưa người.
Và đâu đó ở các phố vỉa hè rộng, từng đám trẻ con buông bỏ ipad, ùa nhau chạy ra đường chơi đuổi bắt …