Khoảng giữa thế kỷ 19, ở 1 trường đại học danh tiếng của Nga, có gã thanh niên dòng dõi quý tộc đang xuất sắc theo học năm 2 bỗng xin thôi học với lý do, học như thế đã đủ. Các thầy vừa ngạc nhiên vừa khó chịu nhưng gã thanh niên kiêu bạc nói, em muốn khởi nghiệp viết văn. Chỉ hơn 20 năm sau, kiệt tác “Chiến tranh và hòa bình” xuất hiện, văn đàn thế giới đã đầy hãnh diện khi sở hữu một con sư tử đích thực của văn chương. Cậu thanh niên đó chính là đại văn hào Lev Tolstoi (1828-1910).
Khoảng chừng trăm năm sau, ở Mỹ cũng có hai gã sinh viên dòng dõi bình dân “thất học” như vậy. Họ bỏ ngang đại học để lãng mạn tự tin khởi nghiệp. Tất nhiên họ phải chịu không biết bao nhiêu nghi ngờ từ người thân, đầy rẫy sự dè bỉu của người lạ. Bất chấp tất cả, bọn họ lặng lẽ kiên định theo đuổi hướng đi của mình. Và không quá lâu sau, nhân loại không những biết tên mà còn phải biết ơn cả hai. Một là Bill Gates, tỷ phú kiêm nhà từ thiện vĩ đại. Hai là Steve Jobs, cha đẻ của iPhone, thứ đồ dùng cầm tay thân thiện và thông minh tới mức, giới trẻ bây giờ chấp nhận vắng cả người tình, vắng cả gia đình nhưng không thể nào thiếu nó.
Qua vài giai thoại lãng mạn có thật kể trên, để thấy câu chuyện khởi nghiệp ở những người trẻ vốn “xưa như Diễm”. Thế nhưng ở ta hôm nay, rất nhiều người lầm tưởng nó là mới mẻ thời thượng. Có lẽ đã quen với tư duy che chở bao cấp, nên cứ thấy bất cứ người trẻ nào có đôi chút tự lực rồi tí xíu thành công thì ồ ạt ngợi khen là tấm gương sáng. “Khởi nghiệp” nói cho cùng chỉ là sự manh nha lựa chọn bước đầu của một chu kỳ tích cực sống. Có thể đúng, có thể sai. Thành công luôn hiếm và thất bại là nhan nhản. Sự tích cực dễ thấy duy nhất là nó để lại bài học đầu đời đích đáng, kinh nghiệm chân thành vô giá giúp người trẻ trưởng thành.
Đa phần các bạn trẻ bây giờ khởi nghiệp theo lối mòn kinh doanh trên mạng. Chưa đầy 4 tháng sau, khá nhiều bố mẹ đã mếu máo cầm sổ đỏ nhà, sổ tiết kiệm dưỡng lão đi chuộc cả một cục nợ. Còn những cô cậu kia hầu như không thể quay lại trường học tiếp, bởi mặc cảm thất bại, nghẹn ngào nhìn đời bằng con mắt bi quan.
Lịch sử nhân loại không hiếm những người già mới khởi nghiệp. Đơn cử chuyện ông Lã Vọng. Khi “startup” giúp nhà Chu, cụ tròn 80 tuổi và đi thẳng vào lịch sử với tư cách một tể tướng đại tài. Có điều, khởi nghiệp vẫn là đặc trưng cho phẩm chất riêng có ở tuổi trẻ. Tuy tiềm ẩn nhiều phiêu lưu, nhưng nó đẫm đầy bay bổng hồn nhiên sáng tạo. Sinh lực của nó chính là sự trẻ trung lãng mạn. Một thời đại với nhiều thanh niên có tri thức có khát khao dám khởi nghiệp, đó một thời đại đáng sống.