Vẫn có thể tìm được vàng dưới đáy biển, nhưng bạn có thể không mang nó về nhà được.

Trước hết, đừng gọi họ là những thợ săn kho báu. Tất nhiên, đó là những gì mà người ngoài cuộc nhìn những con người kỳ lạ như Mel Fisher, người đã tìm thấy con tàu Atocha của Tây Ban Nha ngoài khơi Florida Keys vào năm 1985. Kho báu trị giá khoảng 400 triệu đô la, gồm lượng lớn thanh vàng và bạc, tiền xu, đồ trang sức và ngọc lục bảo đã được tìm thấy. Tại cửa hàng trực tuyến của Fisher, một đồng xu từ Atocha, được đính vàng 14 karat, có giá 13.700 đô la.

Jim Sinclair, một nhà khảo cổ học hàng hải có tham gia vào cuộc tìm kiếm thuyền Atocha, cho biết việc bán những chiến lợi phẩm lịch sử như vậy lại khiến mọi người khó chịu. Các học giả và cơ quan quản lý, những người có thành kiến sâu sắc với những ai muốn kiếm lợi từ những cuộc săn lùng, muốn các kho báu như vậy được đặt trong viện bảo tàng, hoặc được bảo quản tại chỗ. “Nếu bạn được ai đó trong cộng đồng khảo cổ gọi là ‘thợ săn kho báu’, thì đó là những từ mang tính khiêu khích”, Sinclair chia sẻ.

Ngày càng ít người phù hợp với các mô hình làm việc cổ hủ như trường hợp của Fisher. Theo Sinclair, chỉ có 15 đến 20 công ty Hoa Kỳ vẫn tổ chức các cuộc tìm kiếm và thậm chí họ thường thu hút các nhà thầu độc lập với các lĩnh vực chuyên môn khác nhau. Sinclair nói: “Văn hóa săn tìm kho báu đó hoặc phải phát triển hơn và cố gắng thích nghi, hoặc chấm dứt cuộc chơi”.

Sean Kingsley, nhà khảo cổ học biển và là tổng biên tập của tạp chí Wreckwatch đồng ý: “Thời kỳ đỉnh cao của thợ săn kho báu đã qua. Công chúng càng yêu thích ý tưởng săn tìm kho báu bao nhiêu thì các tổ chức, do UNESCO đứng đầu, càng đóng cửa bất kỳ dự án nào với mục đích kiếm tiền bấy nhiêu”.

Trớ trêu thay, chưa bao giờ có thời điểm nào tốt hơn để tìm kiếm kho báu như bây giờ. Juan Manuel Gracia, chủ tịch Hiệp hội Phục hồi các thuyền buồm lớn ở Tây Ban Nha, cho biết: “Có nhiều vàng ở Vịnh Cadiz hơn cả Ngân hàng Tây Ban Nha”. Trong khi đó, Kingsley lưu ý “một số thuyền lớn, như Merchant Royal, vẫn còn ở ‘lạc trôi’ đâu đó ngoài khơi Cornwall, với giá trị được cho là 1,5 tỷ đô la”.

Tuy các ghi chép lịch sử cung cấp manh mối về vị trí xác tàu hiếm (thường không đáng tin cậy) hiếm khi thay đổi, nhưng sự xuất hiện của GPS mang tới cho những tay săn lùng một công cụ chính xác chưa từng có so với bản đồ giấy vẫn thường được sử dụng trong những năm 1980.

Theo Sinclair, gần đây những người thợ săn đã nắm bắt được các hệ thống thông tin toàn cầu. Ông nói: “Nó đã thay đổi tốc độ của cách chúng tôi làm mọi việc. Chúng tôi đào một cái hố, và cái hố đó được đánh số. Mọi thông tin về nó đều có ở trong cơ sở dữ liệu và bạn có thể chuyển tất cả vào chương trình GIS (hệ thống thông tin địa lý) của mình. Thông thường, một người vẽ bản đồ phải mất một năm để làm việc với các biểu đồ đó bằng thước đo góc”. So với tốc độ làm việc cũ”, Sinclair nói, quy trình hiện tại “nhanh như chớp”.

Những người săn lùng ngày nay cũng sử dụng các phương tiện tự hành dưới nước được trang bị máy ảnh, cảm biến và thiết bị dò tìm đáy biển.

Chúng mang lại hiệu quả cao nhưng cũng tốn kém, và giờ đây không có gì đảm bảo rằng bạn có thể kiếm lợi được từ những khoản đã đầu tư. Theo nhóm nghiên cứu phát hiện một xác tàu Tây Ban Nha ngoài khơi Bồ Đào Nha, luật pháp cho phép các quốc gia chủ lý có thể có quyền sở hữu đối với chiến lợi phẩm thu hồi được. Sau khi vụ kiện được đưa ra tòa án liên bang Hoa Kỳ, đoàn nghiên cứu buộc phải giao nộp số tiền ước tính 500 triệu đô la – toàn bộ dữ liệu – cho chính phủ Tây Ban Nha.

Kingsley cho rằng giá trị của các kho báu dưới nước dù sao cũng không nên đo bằng tiền, “mà nên bằng câu chuyện về nó và về con người, thứ giúp chúng ta hiểu thêm về nguồn gốc của mình”. Nhưng ông cũng biết hoạt động săn tìm kho báu sẽ còn tiếp tục, ít nhất là ở các khu vực kém phát triển, nơi luật hàng hải được thực thi ít nghiêm ngặt hơn. “Dù có những người chỉ thích đánh hơi để tìm kiếm may mắn từ kho báu dưới đáy biển, số ít can đảm khác vẫn sẵn sàng mạo hiểm mọi thứ để thắng lớn. Tuy nhiên,” ông cảnh báo, “nhiều tên tuổi đã biết mất khi cố gắng tìm kiếm những thứ không thể xác định”.