Việc tiếp nhận gen sinh học của những người khỏe mạnh nhất thế giới giúp con người trường sinh.

Từ chế phẩm sinh học, phương pháp điều trị thẩm mỹ, cho đến ghép phân, việc sử dụng vật chất của những người khỏe mạnh hơn giờ đây không chỉ là chuyện chấp nhận đi ngủ sớm và tập luyện đều đặn, mà còn cả vật chất di truyền của họ. Các nhà khoa học đang tập trung nghiên cứu bản đồ sinh học của những cư dân khỏe mạnh nhất hành tinh và áp dụng chế độ sinh hoạt kỳ lạ của họ cho chúng ta.

Tiến sĩ Jonathan Scheiman, đồng sáng lập và CEO của FitBiomics, cho biết: “Ở khía cạnh y sinh học, cần xem xét những quần thể không lành mạnh và cách chúng ta có thể điều chỉnh nó để tăng cường sức khỏe”. FitBiomics đang nỗ lực tìm hiểu vi sinh vật của những người được gọi là “super performers” – những người đại diện cho đỉnh cao của sức khỏe và thể chất.

Là cựu vận động viên bóng rổ với biệt danh “Tony Stark của chế phẩm sinh học”, Scheiman tập trung nghiên cứu các yếu tố tạo nên sự độc đáo cho hệ vi sinh vật đường ruột của các vận động viên Olympic và các vận động viên đẳng cấp thế giới khác cũng như cách thức chuyển hóa những điểm đặc trưng sinh học này cho những người khác. Vào năm ngoái, FitBiomics đã ra mắt Nella, một chất bổ sung probiotic cho sức khỏe đường ruột và tiêu hóa. Nó chứa ba chủng vi khuẩn độc quyền có nguồn gốc từ… phân của các vận động viên xuất chúng.

Scheiman chia sẻ: “Hệ vi sinh vật đường ruột của chúng ta ảnh hưởng khá nhiều đến mọi thứ mình làm, từ khía cạnh chức năng và sức khỏe. Nó phá vỡ các loại thực phẩm chúng ta ăn và tiêu hóa chúng thành các chất dinh dưỡng mà cơ thể chúng ta có thể hấp thụ. Nó tổng hợp chất dẫn truyền thần kinh để tác động đến chức năng, giấc ngủ, và tương tác với hệ thống miễn dịch của chúng ta nhằm hỗ trợ phục hồi và ngăn chặn chứng viêm.” Lý thuyết của ông là hầu hết các chế phẩm sinh học hiện có trên thị trường đều có tuổi đời hàng chục năm và theo truyền thống có nguồn gốc từ phân trẻ em, động vật hoặc thực phẩm; ngược lại, những thứ ông đang sử dụng có liên quan đến sức khỏe tốt hơn nhờ thực tế là chúng “đến” từ những vận động viên này, một “quá trình chọn lọc tự nhiên” mà ông cho rằng tất cả chúng ta đều có thể hưởng lợi nhờ mối tương quan với sinh lý của họ.

Chất bổ sung Nella đã được thử nghiệm trên 257 người tham gia – những người sử dụng nó hàng ngày trong hai tuần và báo cáo kết quả của mình bằng các cuộc khảo sát trực tuyến. Chất lượng giấc ngủ được cải thiện là lợi ích hàng đầu với 45,1%, tần suất mệt mỏi, đau nhức giảm xuống sau khi tập luyện (30%) và đi ngoài đều đặn hơn (30%). Chưa có bất kỳ thử nghiệm nào cho thấy hiệu quả so với các chế phẩm sinh học hiện có, nhưng một thử nghiệm lâm sàng mù có đối chứng với giả dược có sự tham gia của 10 thành viên một câu lạc bộ bóng đá chuyên nghiệp sẽ được hoàn thiện.

Vận động viên bơi lội năm lần đoạt huy chương vàng Olympic Nathan Adrian, đô vật sáu lần vô địch thế giới Adeline Gray và vận động viên marathon Kyle Pietari là những vận động viên đã chia sẻ phân của họ vì lợi ích nhân loại. Các chủng vi khuẩn được phân lập, tinh khiết và sau đó nhân lên thông qua quá trình lên men, vì vậy bạn không biết chính xác ai đã hiến tặng lợi khuẩn mà bạn đang nạp vào, nhưng ý tưởng là tình trạng tối ưu của chúng sẽ ảnh hưởng đến bạn theo đúng nghĩa đen. Scheiman cho biết, bất chấp tính chất thoáng qua của men vi sinh vốn có xu hướng đi qua đường tiêu hóa trong vòng 24-72 giờ, chúng vẫn có thể có tác động to lớn đến chức năng hoạt động.

“Chúng có thể giúp chúng ta tiêu hóa thức ăn, chuyển hóa axit lactic, tương tác với hệ thống miễn dịch của chúng ta, tạo ra chất dẫn truyền thần kinh,” ông nói. Tuy nhiên, cũng giống như những chế phẩm sinh học khác, chúng có một số nhược điểm như khoảng thời gian điều chỉnh có thể kéo dài từ ba đến bốn ngày với tình trạng đầy hơi, chướng bụng hoặc đi vệ sinh thường xuyên hơn, nhưng tất cả sẽ giảm dần trong vòng một hoặc hai tuần.

Veillonella, một chế phẩm sinh học tiếp theo, gần đây đã vượt qua các nghiên cứu an toàn cần thiết, hoạt động theo một cách khác. Nó chứa một chủng vi khuẩn mới khác vốn phát triển rất nhiều trong quần xã vi sinh vật của các “super performers”. “Chúng tôi đã tìm thấy một mô hình tương tự về cách vi khuẩn này – vốn ăn axit lactic – tăng lên trong ruột sau khi chúng ta tập thể dục,” Scheiman cho biết. Bởi vì axit lactic là một sản phẩm phụ sinh ra từ hoạt động tập thể dục có liên quan đến sự mệt mỏi, khám phá này đã trở thành “cơ hội để có một sinh vật có khả năng chuyển đổi một sản phẩm phụ sinh ra từ hoạt động tập luyện thể dục thành một thứ tăng cường sức bền”. Dữ liệu tiền lâm sàng, được công bố trên tạp chí Nature Medicine, cho thấy việc xác định “vi khuẩn tăng cường hiệu suất” được tìm thấy trong ruột của những vận động viên việt dã tham gia giải Boston Marathon và các vận động viên chèo thuyền Olympic.

Các vận động viên tham gia thử nghiệm FitBiomics nhận được dữ liệu của mình và được “trả công” bằng cổ phần trong công ty. Scheiman nói: “Thông qua việc cho phép chúng tôi hiểu gen sinh học và sức khỏe của họ, họ đang giúp chúng tôi thay đổi sức khỏe cho mọi người.”

Các tỷ phú như Clara Wu Tsai và Joe Tsai không chỉ là những người quan sát khả năng tự nhiên gần như được nâng cao của con người (peak human condition). Với tư cách là chủ sở hữu của NBA Brooklyn Nets, WNBA New York Liberty và đội bóng chuyên nghiệp San Diego Seals, họ được bao quanh bởi những cá nhân có thành tích cao và muốn khai thác điều kỳ diệu đó vì lợi ích của các ngôi sao đường đua, lực lượng dự bị quân đội và những người không tập thể dục. Họ đã thành lập Liên minh Hiệu suất Con người Wu Tsai (Wu Tsai Human Performance Alliance) với kế hoạch đầu tư 220 triệu USD trong 10 năm vào sáu cơ sở, bao gồm Viện Nghiên cứu Sinh học Salk (Salk Institute for Biological Studies) và Đại học Oregon, để hiểu những khía cạnh nào của bộ não và cơ thể của chúng ta quyết định hiệu suất cao nhất.

Mục đích là nghiên cứu các mẫu vật siêu việt để cải thiện sức khỏe của cộng đồng dân cư toàn cầu. Ngoài việc tập trung vào các vận động viên ưu tú thuộc mọi giới tính, các khám phá của liên minh sẽ được cung cấp miễn phí và có thể được các nhà khoa học khác sử dụng trong nghiên cứu của riêng họ. Một trong những dự án “moonshot” (thuật ngữ mô tả một loại công nghệ cụ thể mà rất ít doanh nhân dũng cảm quan tâm đến việc đầu tư vào, mặc dù nó có thể có tiềm năng đáng kể) của Wu Tsai là việc tạo ra “vận động viên kỹ thuật số” tại Đại học Stanford. Công nghệ này sẽ sử dụng trí thông minh nhân tạo và hình ảnh y tế để xác định cách mở rộng thành tích đỉnh cao cho tất cả mọi người – kiến thức có thể áp dụng cho một vận động viên trong đào tạo hoặc một cá nhân cao tuổi tìm cách sống độc lập lâu hơn.

Trung tâm hiện đang nghiên cứu cách biểu hiện của các gen và cách trao đổi chất của cơ thể cũng như hệ vi sinh vật đường ruột để hiểu tác động đối với não, điều gì đặc biệt ở những người khỏe mạnh và cách chuyển tải những thông tin, kiến thức đó đến nhiều người hơn.
Các vận động viên thường có sức hấp dẫn nhất định, nhưng một số nhà nghiên cứu đang chuyển sang một nhóm người khác: lớp người lớn tuổi nhưng cường tráng. Tiến sĩ Rudolph Tanzi, một nhà khoa học và giáo sư thần kinh học tại Harvard, người đã phát hiện ra một số gen góp phần gây ra bệnh Alzheimer, nói rằng để kê đơn một loại thuốc gì đó mới, các bác sĩ phải hiểu những gì thực sự góp phần tạo nên cơ thể khỏe mạnh, bao gồm một trong những cơ quan mà chúng ta ít hiểu biết nhất: não.

Công việc của ông với tư cách là giám đốc Trung tâm McCance về Sức khỏe Não bộ tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts thuộc Harvard tập trung vào những gì tạo nên một bộ não sinh động. “Làm thế nào để chúng ta có thể biết được não bộ mình đang khỏe mạnh hay không. Chúng ta có thể dễ dàng kiểm tra sức khỏe của tim, tuyến tụy, huyết áp, nhưng không thể kiểm tra bộ não.” – ông cho biết.

Mục tiêu của Tanzi là đề xuất một giao thức có khả năng cải thiện cách già đi của bộ não người. Phòng thí nghiệm của ông tại Mass General đã tạo ra mô hình “Bệnh Alzheimer trong một món ăn” vốn được phát triển một phần bởi ông là người ăn chay và muốn tránh thử nghiệm trên chuột. Nó cho phép thử nghiệm tinh vi đối với mọi loại thuốc và chất bổ sung đã được phê duyệt trên thị trường để xác định loại thuốc nào có thể ngăn ngừa hoặc điều trị bệnh. Ông hiện cũng đang nghiên cứu về “những người siêu trường thọ” trong chương trình hợp tác với Đại học Boston. Công trình của ông tập trung vào những người sống trăm tuổi có nhận thức nhạy bén như người ở độ tuổi 60 để hiểu đâu là nét đặc biệt trong DNA và biểu sinh của họ. “Tôi đang cố gắng thực hiện những thứ có tầm nhìn xa và muốn biết làm thế nào để chúng ta đạt được điều đó?”, Tanzi chia sẻ.

Có thể việc vay mượn lợi khuẩn từ các đối tác trẻ hơn của chúng ta là một cách hữu hiệu. Nghiên cứu được công bố trên tạp chí có ảnh hưởng Nature vào tháng 5 đã chứng minh rằng những con chuột già được truyền dịch não tủy từ chuột non trong một tuần đã cải thiện nhận thức, không chỉ để nhớ lại quá khứ, mà còn tạo ra những ký ức mới. Ứng dụng của con người còn rất xa và các nghiên cứu tương tự sử dụng máu cũng đã cho thấy những cải thiện về nhận thức nhưng vẫn chưa được áp dụng rộng rãi và thành công bên ngoài phòng thí nghiệm, mặc dù cựu cua-rơ Lance Armstrong đã thừa nhận trong một chương trình talkshow với bà hoàng truyền thông Oprah rằng anh đã được truyền máu để tăng lượng oxy trong các cuộc đua xe đạp kéo dài nhiều ngày.

Thung lũng Silicon từ lâu đã bị quyến rũ bởi những hứa hẹn về khả năng trường sinh, bất tử của con người, và máu của người trẻ dường như là một cách thức trực tiếp để đạt được điều đó. Tuy nhiên, các công ty khởi nghiệp như Ambrosia có trụ sở tại California – được báo cáo thu phí 8.000 USD để mọi người tham gia vào một nghiên cứu và nhận một lít huyết tương của người trẻ – đã bị cản trở bởi những cảnh báo từ FDA cũng như nguy cơ đóng cửa.

React Neuro, một thiết bị thực tế ảo quét giọng nói và mắt tiên tiến, đã được đưa vào ứng dụng để giúp theo dõi não của các vận động viên trước và sau khi bị thương, theo dõi các chuyển động nano một cách chính xác hơn. Tanzi hy vọng rằng phát minh này có thể trở thành một “dụng cụ đo huyết áp cho não” trong tương lai. Ông đã sử dụng thiết bị này với New England Patriots và Boston Celtics và tại các trung tâm của người cao tuổi để đánh giá những gì đã xảy ra với một vận động viên sau một mùa giải thi đấu ở một giải đấu chuyên nghiệp hoặc một người trong độ tuổi 70 gặp biến cố thay đổi cuộc sống, chẳng hạn như đột quỵ.

Bác sĩ gây mê Abhinav Gautam và nhà đầu tư trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe Christian Seale đang tiên phong trong việc điều trị cơn đau để chữa cho một cơ quan bị tổn thương trong cơ thể, mặc dù nó chỉ chiếm 20% cơ thể chúng ta. Vào năm 2018, các nhà nghiên cứu tại Đại học New York đã công bố những phát hiện về interstitium – một hệ thống các túi chứa dịch lỏng, nằm giữa khoảng không gian dưới da, xung quanh ruột và phổi, các mạch máu và mô, màng giữa các cơ – và vận chuyển các chất dinh dưỡng, ion và protein từ đầu đến chân. Seale cho rằng một phần lý do khiến nó ít được các bác sĩ Tây y quan sát là bởi họ thường đào tạo thực hành trên các xác chết, và lớp này “bốc hơi khá nhiều ngày sau khi một người qua đời”. Sự mơ hồ về interstitium đã khiến nó trở thành một khu vực thiếu hiểu biết với ít lựa chọn điều trị trực tiếp.

“Chúng tôi biết rằng nó có rất nhiều đầu dây thần kinh,” Seale nói và cho biết thêm rằng đây không phải là điều mới mẻ đối với những người thực hành các truyền thống cổ xưa vốn nhắm mục tiêu đến interstitium trong nhiều thế kỷ, ngay cả khi họ không sử dụng cái tên đó. “Nếu tìm hiểu y học phương Đông và phương pháp chữa bệnh cổ truyền Ayurveda của Ấn Độ, bạn sẽ thấy đây là nơi tập trung các chi, luân xa, hoặc kinh mạch.”

Gautam là một cựu vận động viên quần vợt có thói quen chữa chứng đau vai, và Seale đã thành lập công ty Vitruvia để cung cấp Relief, một thủ thuật hướng dẫn bằng sóng siêu âm xâm lấn tối thiểu sử dụng kim để phá vỡ mô sẹo và dây thần kinh tự do trước khi bù nước cho vùng được điều trị (các mục tiêu phổ biến là vai, đầu gối và hông). Cho đến nay, Miguel Cabrera – cầu thủ bóng chày chuyên nghiệp từng hai lần vô địch giải VĐQG Mỹ, ngôi sao bóng chày đã nghỉ hưu David Ortiz, vận động viên quần vợt Tommy Haas và nam diễn viên Danny Glover đã được điều trị theo phương pháp này.

Trong lĩnh vực mỹ phẩm, một số thương hiệu chăm sóc da của châu Âu như Neocutis đã khai thác các mẫu thử từ mô bào thai cừu và người để tạo ra huyết thanh và các loại kem được thiết kế nhằm tái tạo da theo cách mà các em bé nhanh chóng chữa lành sau khi bị đứt tay. Thương hiệu chăm sóc da Biologique Recherche của Pháp đã sản xuất Crème Masque Vernix, “bản sao” của thành phần vernix caseosa – chất sệt màu trắng bao phủ trẻ sơ sinh khi ra khỏi bụng mẹ. Kem dưỡng da này bao gồm nước, lipid và protein để chống khô và tái tạo lớp biểu bì.

Nhưng cho dù bạn đang khai thác mẫu thử từ những trẻ sơ sinh hay người lớn tuổi, thì việc nắm bắt những gì khiến một mẫu nguyên bản của con người hoạt động tốt trong tất cả các giai đoạn của cuộc đời đều có một giá trị rõ ràng và chưa được khám phá. Dù đang xem xét các dấu ấn sinh học dựa trên máu hay hoạt động của tế bào thần kinh, thì Tanzi cũng muốn chinh phục mục tiêu hoàn thiện sức khỏe hàng ngày của con người.

(Để xem nội dung bài viết này trên ấn phẩm Tháng 9 Robb Report Việt Nam mang chủ đề “When Imagination Rules Our World”, độc giả có thể đặt báo in tại đây hoặc đặt báo digital tại đây.)