Đồng hồ điểm chuông – thanh âm từ quá khứ

Khoa học công nghệ phát triển mạnh mẽ kèm theo sự ra đời của điện thoại hay đồng hồ thông minh tích hợp hàng loạt chức năng đã khiến thị hiếu của người tiêu dùng toàn cầu thay đổi rõ rệt, đồng hồ điểm chuông cơ khí đã mất dần tính thực tiễn và phải lùi lại phía sau để nhường đường cho xu hướng mới. Tuy nhiên, chức năng điểm chuông vẫn trường tồn cùng thời gian, đại diện cho kỹ nghệ chế tác đồng hồ đỉnh cao chỉ những nhãn hiệu danh tiếng hàng đầu thế giới mới đủ khả năng thực hiện.

Loại đồng hồ này có thể điểm chuông theo từng giờ (hour repeater), từng 15 phút (quarter repeater) hoặc theo từng phút (minute repeater), trong đó minute repeater có cơ cấu phức tạp nhất. Xuất hiện từ giữa thế kỷ 18, thời điểm đèn điện chưa xuất hiện, đồng hồ điểm chuông được ví như một phép màu kỳ diệu khi sở hữu âm thanh “biết nói”, có thể báo giờ ngay cả khi ở trong bóng tối, và người dùng cũng chẳng cần phải nhìn đến mặt số.

Các giai đoạn phát triển

Bắt nguồn những chiếc đồng hồ treo tường “to xác” lắp đặt thiết bị đổ chuông mô phỏng tiếng chim hót thịnh hành vào thế kỷ 14, đồng hồ điểm chuông ngày càng nhỏ gọn trước khi mang “hình hài” tinh tế như hiện nay. Năm 1679, ba nghệ nhân người Anh là Edward Barlow, Thomas Tompion và Daniel đã đưa “dụng cụ đo thời gian” xa xỉ này lên một tầm cao mới khi chế tạo ra chiếc đồng hồ điểm chuông theo từng 15 phút. Mất thêm gần 100 năm nữa, vào năm 1750, bậc thầy chế tác Thomas Mudge mới thành công giới thiệu mẫu đồng hồ điểm chuông theo phút minute repeater đầu tiên.

Nhờ bước đột phá trong việc thay những chiếc chuông bằng loại cồng nhỏ gọn, nghệ nhân lừng danh Abraham-Louis Bregeut đã làm cho âm thanh phát ra từ đồng hồ trở nên trong trẻo hơn và giảm đáng kể độ dày sản phẩm. Đến thế kỷ 20, cơ cấu đổ chuông minute repeater đã được thu nhỏ và lắp bên trong thân của chiếc đồng hồ đeo tay, đại diện cho một trong những thành tựu xuất sắc nhất của lịch sử ngành chế tác đồng hồ.

Tuyệt kỹ phía sau

Sẽ không ngoa khi đặt Minute Repeater ngang hàng với Tourbillon, cả hai đều là những bộ phận đã đi vào huyền thoại của ngành chế tác đồng hồ và tạo nên đẳng cấp cho những tuyệt tác cơ khí hàng đầu thế giới. Dù ra đời với lý do rất đơn giản là đáp ứng nhu cầu xem giờ khi màn đêm buông xuống, nhưng để tạo nên thanh âm kỳ diệu phát ra mỗi phút là quá trình chế tác vô cùng công phu.

Một hệ thống minute repeater cấu thành từ hơn 100 linh kiện, mỗi chi tiết đều cần được gia công đến độ hoàn mỹ tuyệt đối. Tiếng chuông ngân lên là thành quả của ít nhất 300 giờ làm việc cực kỳ tỉ mỉ và mang trong mình tinh hoa tích lũy từ bao thế hệ chế tác đồng hồ. Cơ cấu phức tạp này hoạt động nhờ một cần đẩy hoặc cần trượt, thường nằm gần phần thân vỏ, giúp “những cỗ máy đếm thời gian” phát ra âm thanh báo giờ và phút.

Hệ thống điểm chuông gốm 3 âm tần, âm thấp để báo giờ, âm đôi hoặc ba để báo khoảng thời gian 15 phút, và âm cao dùng để báo phút. Không chỉ sở hữu kỹ nghệ bậc thầy, những người thợ cơ khí chuyên nghiệp còn phải có đôi tai nhạy cảm với âm thanh để chỉnh cho tiếng chuông theo từng âm vực riêng biệt, nhờ đó mỗi chiếc đồng hồ đều mang một âm sắc khác nhau dù cùng dòng, có cùng chi tiết. Chính điều này đã mang lại sức quyến rũ đặc biệt cho đồng hồ điểm chuông, tiếng ngân đầy mê lực đưa nội tâm con người trở nên sâu sắc và tĩnh lặng.

Một số đại diện ưu tú

Có những chiếc minute repeater phải mất đến vài năm để hoàn thành và không phải ai cũng đủ khả năng làm được. Chỉ một số thương hiệu hàng đầu trong lĩnh vực chế tác đồng hồ thủ công như Patek Philippe, Jaquet Droz, Bregeut, Cartier, Hublot hay Van Cleef&Arpels… mới có được đội ngũ nghệ nhân giàu kinh nghiệm và đủ kỹ năng để thực hiện loại đồng hồ này. Giới nhà giàu tìm đến đồng hồ điểm chuông như một cách để khẳng định đẳng cấp và hoài niệm về ký ức xa xôi.

Tuyệt phẩm The Charming Bird của Jaquet Droz là một trong những đại diện ưu tú nhất trong thế giới đồng hồ điểm chuông. Sự mô phỏng tiếng chim hót thánh thót cùng chuyển động minh họa chân thực đã tạo nên thành công ngoài mong đợi cho The Charming Bird. Hay, siêu phẩm Patek Philppe Ref 5073 đã hoàn thiện tới mức khó mà bắt bẻ được bất cứ chi tiết nào, chiếc đồng hồ phát ra tiếng chuông nhà thờ trong trẻo và thánh thiện, làm tâm hồn ta nhẹ nhàng hơn.

Trước buổi giới thiệu chiếc đồng hồ minute repeater đầu tiên của mình, Peter Speake-Marin đã không khỏi thốt lên câu thán phục, “mỗi khi các đòn bẩy, đĩa cam và lò xo chuyển động, cuối cùng phát ra tiếng chuông, cả quá trình gợi lên một vẻ đẹp tò mò khó cưỡng”. Dù thời đại có đổi thay, âm thanh trong trẻo vang vọng từ những chiếc đồng hồ điểm chuông vẫn còn đó sắc âm nguyên bản, tựa như cuốn không gian vào nếp sâu hoài niệm, khiến cảm xúc con người lắng đọng giữa cuộc sống hiện đại quá nhiều điều lo nghĩ.